Inleiding - voor wie?
Dit boek gaat over omgaan met gedachten aan zelfdoding, over overleven, en over leven. Volgens de statistieken zijn er honderdduizenden mensen in Nederland die weleens, regelmatig of vaak suïcidale gedachten hebben, en voor al die mensen is dit boek in eerste instantie geschreven. Misschien denk je af en toe aan zelfdoding, of beheersen die gedachten al een tijd je dagelijkse leven? Misschien heb je plannen gemaakt over hoe en wanneer je je leven wil beëindigen, en heb je al voorbereidingen getroffen? Zeker als dat laatste het geval is, dan hoop ik dat je dit boek kan lezen, en dat het lezen je meer helderheid en rust geeft, ongeacht welke beslissing je vervolgens neemt.
Wat je gedachten ook zijn, ik kan alvast zeggen dat ik niet ga proberen om je iets uit het hoofd te praten. Mijn standpunt is dat jij de baas bent over je leven, en ook over je dood. Als er daarover een beslissing moet worden genomen, dan ben jij degene die die beslissing neemt. Als jij zeker weet dat je dood wil, dan is dat zo. Aan de andere kant maak ik ook geen reclame voor zelfdoding, en bespreek geen methodes om je leven te beëindigen. Argumenten over waarom zelfdoding een 'dappere daad' zou zijn of juist een 'laffe daad' zal je ook niet vinden. Wat ik wel te bieden heb, is een kijk op suïcidale gedachten, die anders is dan je waarschijnlijk tot nu toe bent tegengekomen. Die andere kijk houdt in dat gedachten aan zelfdoding een logische, normale en zelfs gezond te noemen reactie zijn op pijnlijke gedachten en gevoelens die als ondraaglijk worden ervaren.
Maar uh, gedachten aan zelfdoding logisch, wat is de logica dan? Uit de vele gesprekken die ik gevoerd heb in de hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie, en uit eigen ervaring, weet ik dat bijna niemand die denkt over het beëindigen van zijn of haar leven ook echt dood wil. Waar het bij bijna iedereen om gaat, is de wens om verlost te worden van langdurige en ondraaglijke mentale pijn. De dood als ontsnapping. Ontsnapping vooral aan het denken. Het denken moet gestopt worden, al die repeterende ellendige gedachten die al maanden of jaren kringetjes draaien in het hoofd. Het succes van het fenomeen zelfdoding zit 'm in de effectiviteit van de methode: inderdaad worden het denken en het lijden gestopt. Als denken het probleem is, dan is na succesvolle uitvoering van een plan voor zelfdoding dat probleem helemaal opgelost. Als rust vinden het enige verlangen is, dan wordt dat verlangen helemaal vervuld. Aan de andere kant is er natuurlijk ook een prijs die betaald wordt voor dit resultaat: niet alleen zijn de pijnlijke gedachten en het lijden gestopt, het leven zelf ook. Er is dan niet meer iemand om van die rust te genieten. Dan is de operatie dus geslaagd, maar de patiënt – letterlijk – overleden.
De reflex van degene die aan zelfdoding denkt, en die van de omgeving is meestal: dat mag niet gebeuren, daar mag ik/daar mag jij niet aan denken! De gebruikelijke manier van omgaan met gedachten aan zelfdoding is dan ook, dat er alles op alles wordt gezet om die gedachten te bestrijden. Dat is een heel begrijpelijke reflex, maar als je die volgt, dan bereik je uiteindelijk het omgekeerde van wat je wil. Met andere woorden: jezelf of iemand anders verbieden om aan zelfdoding te denken werkt niet. Dat komt door het simpele gegeven dat suïcidale gedachten, net als andere gedachten, sterker worden naarmate je meer je best doet om er vanaf te komen.
Als gedachten aan zelfdoding inderdaad een uiteindelijk gevolg zijn van mentaal lijden dat als ondraaglijk wordt ervaren, dan ligt het voor de hand om de aandacht niet zozeer te richten op het bestrijden van die gedachten, maar om vooral de bron van het mentale lijden te onderzoeken. Wat is er nu eigenlijk écht aan de hand? Hoe kan dat lijden je zó in de greep krijgen dat je je leven op wil geven? Het eerste deel van dit boek staat in het teken van dat onderzoek. We volgen het spoor van je bestaan, van het begin van je leven tot nu, van alle strijd die je gevoerd hebt om te overleven. Het tweede deel beschrijft hoe de kracht van gedachten aan zelfdoding benut kan worden om het lijden achter je te laten.
Suïcidale gedachten zijn een betrouwbaar en waardevol signaal dat je klaar bent met alleen maar overleven. Doodgaan of gaan leven, voor altijd gaan slapen of wakker worden, die keuze dient zich nu aan. Deze benadering van suïcidale gedachten deel ik behalve met jou, natuurlijk ook graag met naasten, met hulpverleners en met andere geïnteresseerden in vragen die te maken hebben met het menselijk bestaan. Wat je situatie ook is, ik hoop dat dit boek je horizon zal verbreden, dat het je helpt om er met meer helderheid te zijn, voor jezelf, en voor elkaar.